پوستر تئاتر در ایران

طراحی پوستر تاریخچه بلندی در جهان دارد. نخستین پوسترها ، اعلامیه هایی است که در قرون وسطی و رم باستان گاهی بر روی دیواره ها دیده می شد. این پوستر ها تا اواخر قرن ۱۸ میلادی معمولاً فقط از نوشته تشکیل می شد و بعضی از اوقات در این پوستر ها یک تصویر کوچک حکاکی و از تزئینات گیاهی و کادر و حاشیه استفاده می شد. پوستر ها عموما دارای موضوع های مختلقی بود از پوستر های سیاسی و اجتماعی گرفته تا پوستر های تبلیغاتی برای محصولات و کالاها.اما شاید بیش ترین کاربرد طراحی پوستر در جهان را بتوان به طراحی پوسترهای تئاتر نسبت داد. پوسترهای تئاتر عموما کاربرد تبلیغات یک نمایش را داشتند. در طراحی پوسترهای تئاتر بیشتر از یک بخش از نمایش تصویرسازی های میشد و نوشته ها قبل از اطلاع رسانی نقش تزئینی به خود میگرفتند.
در ایران نیز طراحی پوستر روند تکاملی داشت .در حدود سال ۱۳۰۷ شمسی هجری شاید نخستین پوسترهای فیلم توسط برادران موشخ و ناپلئون سارواری، که از ارمنستان به ایران مهاجرت کرده بودند، طراحی و ساخته شد و سپس فردریک تالبرگ، مهاجر سوئدی، به کار تهیه و طراحی پوستر اقدام کرد .پس ازآن در شهریور ۱۳۲۰ ابتدا “تئاتر آذربایجان” در تبریز و سپس تئاترهای تهران و سرانجام مؤسسات تبلیغاتی و سیاسی از پوستر به‌عنوان عاملی مؤثر در آگاهی‌رسانی استفاده کردند. از این زمان، پوستر به‌صورت رسانه‌ای ارتباطی به‌تدریج در جامعه ایران مطرح گردید. در سال ۱۳۳۷، با تأسیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، در درس “هنرهای تزیینی” طراحی پوستر به‌عنوان یکی از سرفصل‌های درسی برای دانشجویان تدریس شد.

شاید بتوان گفت نقطه تکامل پوستر در ایران در سالهای ۱۳۴۰ هجری شمسی بود که هنر پوستر به شکل امروزی با آثار مرتضی ممیز و چند طراح گرافیک با استعداد وارد مرحله تحول و پیشرفت جدی شد. مشارکت در فعالیت های اجتماعی و تبلیغ آثار فرهنگی و هنری برای ارتباط و تبادل اطلاعات است و پوسترسازان از دست آوردهای هنر گرافیک معاصر، گرایش های مخلتف مدرن و نقش مایه های سنتی انواع روشها و اسلوبهای رایج بهره گرفتند.
در سال های ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ امکانات و شرایطی برای طراحی پوستر فراهم شد تا هنر پوسترسازی به اوج خود برسد. گشایش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که زیر نظر دولت ایران بود، وزارت فرهنگ و هنر، سازمان تلویزیون و انتشار کتب و مجلات و جشنواره ها در این فضاهای گوناگون هنرمندان طراح پوستر توانستند تا کارآیی خویش را به نمایش درآورند اما باز می توان اشاره کرد که پوسترها تحت تأثیر مکاتب گوناگونی چون لهستانی، آلمانی، امریکایی و سوئیسی قرار گرفته بود از هویت گرافیکی ایران خبری نبود.

اولین پوسترهای تئاتر و سینما در ایران

اولین پوسترهای تئاتر و سینما در ایران، همزمان با پیشرفت هنرهای نمایشی در تئاتر تبریز و لاله زار تهران بود که به عنوان اعلان‌های رویدادهای هنری شکل گرفته و پدیدار شدند و با اوج فعالیت‌های فرهنگی و هنری در دهه پنجاه خورشیدی، همچنین پیدایش موج نو در پوسترهای تئاتر، سینما و دیگر رشته های هنری، و تولید آثار طراحان خلاقی چون مرتضی ممیز، قباد شیوا، صادق بریرانی و بهزاد حاتم، این هنر به اوج خود رسید.
با شروع انقلاب اسلامی و سیاسی شدن فضای ایران و تاثیر آن بر هنرهای نمایشی، طراحی پوسترهای تئاتر نیز وارد فضای سیاسی شد و طراحان پوستر نیز تحت تاثیر ایده های انقلابی قرار گرفتند.
همچنین در دوران جنگ و پس از آن نیز، به دلیل ایدئولوژیک شدن فضای تئاتر، اعمال محدودیت‌ها و سانسور، هنر گرافیک ایران از جمله هنر طراحی پوسترهای تئاتر نیز، جنبه ایدئولوژیک گرفته و کیفیت هنری آنها تحت تاثیر قرار گرفت.
در دوران ثبات نسبی پس از جنگ و به دنبال آن رشد هنر گرافیک در ایران و ورود چهره‌های جوان دانشگاهی رشته های طراحی و گرافیک به بازار در سال‌های اخیر، هنر پوسترسازی تئاتر نیز وارد فضای جدیدی شد و پوستر ها شکل کیفی بهتری به خود گرفت.
پوستر تئاتر و فیلم، اولین وسیله تبلیغ سینما بود. تنها ابزار تصویری که تماشاگران با دیدن آن به دیدن فیلم و تئاتر ترغیب می‌شدند. در ایران به تقلید از سینما و تئاتر اروپا،‌ اولین پوستر فیلم‌ها و تئاتر نقاشی از تصویر بازیگران فیلم بود.

با رونق تئاتر در ایران ، پوستر های به سمت جدیدی رفتن ، طراحانی که علاوه بر داشتن زمینه‌های نقاشی از گرافیک و طراحی مدرن بهره می‌بردند مانند فرشید مثقالی،‌ آیدین آغداشلو،‌ ابراهیم حقیقی، قباد شیوا،‌ محمدعلی حدت،‌ نسل جدیدی از طراحان پوستر سینمای ایران بودند که به ارائه پوستر های متفاوتی به جامعه پرداختند.
ماهیت و ایده پوستر تئاتر تاثیر به‌ سزایی در جذب مخاطب پوستر دارد، پوستر تئاتر دارای دو تاثیر ظاهری و ناخود آگاهی است و باید بگویم این تاثیر ناخودآگاهی از اعتبار و اهمیت بیشتری برخوردار است؛ مثلا گاهی پوستر ناخودآگاه افراد را مورد هدف قرار می دهد و با ایجاد یک سوال ذهن کنجکاو مخاطب را درگیر کشف حقیقت موضوع پوستر خواهد کرد.
پوستر های تئاتر با اینکه حامل خلاصه ی پیامی هستند ولی همیشه مستقیم و واضح حرف نمی زنند. برعکس، بعضی از تصاویر یک نمایش یا یک تایپوگرافی همراه با تصویرسازی را به نمایش میگذارد.
در طراحی پوسترهای تئاتر باید توجه داشت که مخاطب پوستر را از دور نظاره خواهد کرد و فرم و ترکیب بندی و تصویر پوستر باید به گونه ای باشد که مخاطب را جذب کرده تا اطلاعات را از نزدیک مشاهده کند.
امروزه پوسترهای تئاتر های مختلف در کلان شهر های ایران به نمایش گذاشته می شود و هر کدام از این پوسترهای تئاتر به بیان رویداد های مختلف داستانی آن تئاتر میپردازد. بی شک بهترین جا برای به نمایش گذاشته شدن پوستر ها و نظاره کردن طراحی های مختلف این پوستر ها در ایران تئاتر شهر تهران است جایی که در سرتاسر فضای این ساختمان باشکوه تئاتر های مختلفی به نمایش گذاشته می شود. مخاطبان پوستر هر روز با قدم زدن در اطراف ساختمان تئاتر شهر تهران می توانند به بازدید از نمایشگاهی از پوسترهای تئاتر بپردازند.